Ons Dorp

Vessem, een dorp om te leven.
Vessem is één van de kerkdorpen die horen bij de gemeente Eersel. Het dorp telt ongeveer 2200 inwoners (per 1/1/2011 : 2189). Vessem heeft zich de laatste jaren steeds meer ontwikkeld tot een woondorp voor mensen die elders een baan hebben. Het van oorsprong agrarische dorp kent daarnaast enkele kleinschalige industriële bedrijven die werkgelegenheid bieden aan een aantal inwoners.

Ook de middenstand en de horeca zijn ruimschoots aanwezig. Bij de middenstanders behoren een supermarkt, een warenhuis, een bakker en een zestal horecabedrijven, waaronder enkele café’s, cafetaria’s en restaurants.

Vessem bezit een RK parochiekerk, een school voor basisonderwijs, een gemeenschapshuis “D’n Boogerd” met een gezondheidscentrum en sportzaal. Er is een fysiotherapie met fitnesscentrum, een notariskantoor, een tweetal bankinstellingen, een pelgrimshuis “Kafarnaüm”, een wereldwinkel en een kringloop- en ontmoetingscentrum “de Jacobushoeve”.

Bereikbaarheid
Vessem is gelegen aan de kruising van enkele doorgaande wegen ( zie kaart Vessem ). Oudere woonstraten bevinden zich in het dorp aan de Jan Smuldersstraat, Servatiusstraat, Wilhelminalaan, het Heike en de Kuilenhurk en in de buiten het dorp gelegen woonkernen de Donk, het Meerven, de Lantie en de Maaskant. Nieuwere buurten zijn gebouwd tegen de rand van de oude bebouwing zoals het Groenenwoud, de Putterstraat en omgeving, het Molenplan en de Pastorij en omgeving. Ontginningsboerderijen zijn vooral gebouwd op de voormalige Landschotse Heide en aan de Buikheide.

Recreatie
Aan de westzijde van het dorp, tussen de Hoogeloonseweg en de Lantie, is een grote camping ontstaan: de Eurocamping. Een kleinere camping, Romantica, ligt aan de Lantie. Het dorp kent verder enkele boerderijcampings. Het bosgebied aan de oostkant rond het Grootmeer en Kleinmeer leent zich uitstekend om te wandelen. Ook is Vessem en omgeving aantrekkelijk voor fietstochten.

In het noord-westen van het dorp ligt een industrieterrein.

Het verenigingsleven
Vessem kent een rijke variatie aan verenigingen. Op cultureel gebied zijn er twee gildes (Sint Lambertus en Sint Jozef), de heemkundevereniging “De Hooge Dorpen” met een Heemzolder op de Jacobushoeve, de Fanfare en Drumband “Sint Cecilia”, een Toneelgroep Vessem, een jeugdvereniging Jong Nederland Vessem met een eigen jeugdhonk, de Katholieke Vrouwen Organisatie (KVO) afd. Vessem, de Katholieke Bond voor Ouderen (KBO) afdeling Vessem, koren (het kerkkoor en “Con Brio”) enz. Er zijn vijf buurtverenigingen.

Om te sporten zijn er verschillende verenigingen: voetbal, dameskorfbal, volley, tennis, biljart, pony, vissen, vogelen en jagen. Sportpark “De Lille” biedt accommodatie voor de voetbalvereniging, de tennisvereniging en de dameskorfbalvereniging.

Ligging en landschap
Vessem ligt in de Brabantse Kempen in een overgangsgebied tussen Oost- en Midden-Brabant en is omringd door een uitgestrekt plattelandsgebied waar de landbouw nog steeds het belangrijkste middel van bestaan is.

Vessem wordt omringd door bossen. De bosrijke omgeving stimuleert toerisme en recreatie. Ten behoeve van de recreatie en het woon-werkverkeer kan Vessem vanuit alle richtingen worden bereikt via fietspaden die langs de verbindingswegen zijn aangelegd.

Komend vanuit het zuiden en het westen ziet men de Vessemse kerktoren het eerst boven de bossen en bomenrijen uitkomen. Ook de molenwieken zijn al van ver te zien. Voordat het dorp vanuit het westen wordt bereikt, steekt men de Kleine Beerze over. Vanuit de oostkant, de kant van Wintelre, ziet de bezoeker enkele vennen en bossen, voordat hij bijna ongemerkt het bomenrijke dorp bereikt.

Bezoekers, met name fietsers en de wandelaars, ervaren Vessem als een groen dorp. Vooral de bomenrijen langs de Jan Smuldersstraat, de Wilhelminalaan en het Heike dragen hier veel aan bij. Verrassend zijn ook de vele smalle weggetjes en de “achterom”-paadjes die Vessem bezit.

Het aantrekkelijke karakter van Vessem wordt verder bepaald door enkele monumentale panden zoals de kerk, de oude pastorie, twee voormalige gemeentehuizen, de molen, het notarishuis en de oude brouwerij met brouwershuis en een monumentale schuur aan de Maaskant.

Historie
Vessem wordt al in 1292 in een oorkonde genoemd als de hertog van Brabant de inwoners van Vessem (en Wintelre) het gebruiksrecht van het gemeijnt (de heidegrond rond het dorp) toekent. Inmiddels weten we uit recente opgravingen op het kerkplein dat er al in de 11de eeuw boerderijen bij de kerk lagen. Dat betekent dat het dorp Vessem minstens 900 jaar oud moet zijn. De boerderijen die aanvankelijk alleen maar rond de kerk gegroepeerd lagen, schoven in de loop van de eeuwen langzaam naar het noorden. Doordat nieuwe landbouwgebieden werden ontgonnen, ontstonden er nieuwe buurtschappen zoals het Heike, de Donk, het Meerven, de Kuilenhurk, de Lantie, het Veneind en Driehuizen. Het centrum bleef echter nog dicht bij de kerk: de plek waar de Servatiusstraat op de Jan Smuldersstraat uitkomt. Tot de oudste Vessemse gebouwen hoort de kerktoren die omstreeks 1500 is gebouwd en de boerderij Maaskant 5.

Tussen 1648 en 1798 moesten de katholieken de kerk afstaan aan de gereformeerden. Ook overheidsfuncties zoals schepenen, borgemeester, secretaris en onderwijzers mochten alleen maar door bedienaren van de nieuwe godsdienst worden uitgeoefend. Het was een tijd van veel spanningen, waarin de katholieken tenslotte werd toegestaan een eenvoudige schuurkerk te bouwen. In 1729 kwam klokkengieter Jean Petit naar Vessem en goot ter plaatse twee nieuwe klokken voor de Vessemse toren en één voor de kerk van Middelbeers. De gebruikte lemen gietmallen kwamen bij de opgraving op het schoolterrein in 2003 te voorschijn. Vanaf 1800 ging het in veel opzichten beter met het dorp. De katholieken beschikten weer over hun eigen kerk. In 1849/1850 werd een stijlvolle pastorie gebouwd en in 1880 werd het kerkgebouw vernieuwd.

Ook in de landbouw ging het beter. Er werden grote boerderijen gebouwd zoals de momenteel nog bestaande “Jacobus”hoeve. Dank zij de windmolen werd er koren gemalen en olie geperst. Na een brand in 1893, werd de molen op andere plaats, de huidige, herbouwd.

Bierbrouwen, smeden, timmeren, strodekken, kuipen maken en weven hoorden eveneens tot de bedrijvigheden van het dorp.

De belangrijkste impuls kreeg Vessem doordat het met Wintelre en Knegsel vanaf 1815 één gemeente ging vormen, waarbij Vessem het centrum werd van het locaal bestuur. Vertegenwoordigers van dit bestuur zoals de burgemeester en secretaris woonden in Vessem. In hun voetsporen vestigden zich naderhand ook de notaris en de huisarts in het dorp. Samen met de locale elite ontstond een groepje notabelen, die over het wel en wee van het dorp waakten.

Een nieuw gemeentehuis werd in 1899 gebouwd op de hoek van de huidige Jan Smuldersstraat en de Wilhelminalaan. Burgemeester J.H. Visschers werd in 1917 opgevolgd door zijn zoon P.J.E. Visschers. Gedurende de oorlogsjaren 1942-1944 was burgemeester Jan Smulders van Oost-, West en Middelbeers waarnemend burgemeester van de gemeente Vessem c.a.. Door zijn principiële houding werd hij door de Duitsers opgepakt en naar een concentratiekamp in Duitsland afgevoerd. Hij overleefde de oorlog niet. In 1985 werd in Vessem een nieuw gemeentehuis gebouwd. Niemand had toen voorzien dat de gemeente in 1997 zou worden opgeheven en ingedeeld zou worden bij Eersel, Duizel en Steensel. Vanaf dat tijdstip was Vessem weer een gewoon kerkdorp, dat “zijn eigen broek moest ophouden”.

Karaktertrek bewoners
Van oudsher werd de Vessemnaar gekarakteriseerd als iemand met een weerbarstige aard. Hij stond niet bepaald bekend dat hij “unne vrimde” vriendelijk groette en als die “vrimde” verder fietste, werd hij nagekeken en er werd over gepraat. De Vessemnaar was niet zo gesteld op “vrimd” volk. Hij ging liever met mensen om die hij kende. De komst van nieuwkomers bracht een frisse wind in het dorp, al had hun acceptatie wel enige tijd nodig.

Tussen de bewoners van Vessem en die van “Wentersel” boterde het ook niet altijd. Vaak werd dit op sportief gebied uitgevochten. Een enkele keer gebeurde dit ook wel langs de lijn.

Ondernemerszin is de Vessemnaar ook toe te schrijven gezien het aantal zelfstandige ondernemers en middenstanders die Vessem telt. Tenslotte verrichten tal van mannen en vrouwen vrijwilligerswerk.

Auteur: Mat Theunissen